Κανείς δεν αγαπά τα έντομα, όπως και κανένας δεν αγαπά τα συμπτώματα. Εμφανίζονται ξαφνικά και από το πουθενά. Παραβιάζουν μουλωχτά το χώρο μας, δείχνουν απάνθρωπη αδιαφορία για τα όρια μας και μεταφέρουν μια αίσθηση βρωμιάς. Ίσως και να αφήσαμε μια πόρτα ανοιχτή. Ίσως, ακόμη χειρότερα, υπάρχει μια ύπουλη τρύπα κάπου στο σπίτι ή στη ζωή μας. Από που αποκτούν το δικαίωμα να ταράζουν τη γαλήνη του πολιτισμένου και τακτικού μας κόσμου; Αυτά τα μικρά, ασήμαντα πλάσματα, άπαξ και εντοπιστούν στο οπτικό μας πεδίο, είναι αδύνατον να μη γίνουν το κέντρο της προσοχής. Η αντίδραση μας απέναντι τους είναι ανελέητη. Είτε τα φλιτάρουμε κάνοντας επίδειξη της διανοητικής επιδεξιότητας του είδους μας, είτε τα συντρίβουμε με το παπούτσι μας, χρησιμοποιώντας συνήθως δύναμη αρκετή για να ξεκάνουμε γίγαντα. Τα έντομα και τα συμπτώματα, είναι σε κάθε περίπτωση απαράδεκτα για τον βασιλιά- Εγώ μας.

Τα μαμούνια, όπως τα συμπτώματα εμφανίζονται σε διάφορα χρώματα. Μαύρα όπως η μελαγχολία, κόκκινα όπως ο κίνδυνος, πράσινα όπως το άγχος, κίτρινα όπως ο θυμός και το κεντρί του. Η μορφή τους είναι συνήθως, τόσο τερατώδης και εξωγήινη που τα καθιστά εκ των προτέρων αντιπαθή για το νευρικό μας σύστημα. Ακόμη και κάτι που μοιάζει με ζουζούνι(μια πιο αγαπησιάρικη εκδοχή του μαμουνιού), μπορεί να προκαλέσει φόβο και ετοιμοπόλεμη εγρήγορση ή πάγωμα στο σώμα μας. Σέρνονται, πετάνε, πηδάνε, τρέχουν, αναρριχώνται, τρώνε, τσιμπάνε. Οι κινήσεις τους μοιάζουνε βίαιες, ύπουλες- σα να έχουν κάποιο κρυφό σχέδιο εναντίον μας. Τα κουνούπια με προτιμούν επειδή είμαι γλυκοαίματος, οι κατσαρίδες επιλέγουν να εμφανιστούν όταν κοντεύει η ώρα του ύπνου για να με ταράξουν… για να μη συζητήσω την εμμονή των ακρίδων, όποτε τις συναντώ να πηδάνε στοχεύοντας κατευθείαν πάνω μου. Τα μαμούνια και τα συμπτώματα είναι ταυτόχρονα απρόσωπα, αλλά και πολύ προσωπικά.

Ο Lockwood(1) μας προσφέρει 6 λόγους για τους οποίους είμαστε ως είδος λίγο έως πολύ εντομοφοβικοί. Τα έντομα μπορούν: 1)να εισβάλουν στα σώματα μας και τα σπίτια μας, 2)να μας αποφύγουν μέσα από τις απρόβλεπτες κινήσεις τους, 3)να αναπαραχθούν με τόσο εντατικούς ρυθμούς και να μας πνίξουν από τον υπερπληθυσμό τους, 4)να μας κάνουν κακό, άμεσα(πχ τσιμπώντας μας) ή έμμεσα(μεταφέροντας ασθένειες, καταστρέφοντας τις σοδιές μας), 5)να μας ενσταλάξουν μια δυσάρεστη αίσθηση ετερότητας καθώς δε μπορούμε με κανένα τρόπο να σχετιστούμε μαζί τους, 6)να αψηφήσουν οποιαδήποτε προσπάθεια μας, να τα ελέγξουμε και μερικές φορές ακόμη να τα εξοντώσουμε.

Θα μπορούσαμε να κάνουμε την ακροβασία να εξηγήσουμε με τον ίδιο τρόπο γιατί είμαστε «συμπτωματοφοβικοί». Τα συμπτώματα λοιπόν εισβάλουν χωρίς ερώτηση στη ζωή μας και την αίσθηση του εαυτού μας, τα σημεία τους είναι απρόβλεπτα και αδιαφορούν για τις διαγνωστικές μας κατηγορίες, μας τρομοκρατούν και μόνο στην ιδέα ότι η συχνότητα ή η σοβαρότητα τους θα παραλύσει τη ζωής μας, μας βλάπτουν αυταπόδεικτα ή έμμεσα μέσα από το να ταράσσουν τις σχέσεις μας ή τη παραγωγικότητα μας, μας εμπεδώνουν μια δυσάρεστη αίσθηση ετερότητας καθώς τις περισσότερες φορές δε καταλαβαίνουμε τι σημαίνουν ή αν σημαίνουν κάτι, αγνοούν συχνά αρκετά επίμονα τη προσπάθεια μας να τα θεραπεύσουμε- εξολοθρεύσουμε.

Έχουμε, λοιπόν, λόγους να φοβόμαστε τα ζωύφια. Οι σκνίπες κατόρθωσαν να ρίξουν κατά 25 με 50 εκατομμύρια τις τιμές των ακινήτων σε μια περιζήτητη αμερικάνικη περιοχή, οι κατσαρίδες πράγματι μεταφέρουν ασθένειες μολύνοντας το ανθρώπινο φαγητό, περίπου 500.000 άτομα στη Λατινική Αμερική έχουν σοβαρά προβλήματα όρασης εξαιτίας μιας μύγας, φημολογείται ότι ένας από τους σοβαρότερους λόγους ήττας του Ναπολέοντα στο ρωσικό μέτωπο ήταν οι ψείρες, το γαλλικό κρασί κόντεψε να εξαφανιστεί εξαιτίας μιας επιδημίας φυλλοξέρας(2). Μη ξεχνάμε επίσης ότι 3 από τις 10 πληγές του Φαραώ, είχαν ως πρωταγωνιστές τα έντομα(ακρίδες, αλογόμυγες, σκνίπες). Ο καθένας από εμάς έχει να περιγράψει τουλάχιστον μια τρομακτική ή εξευτελιστική συνάντηση με ένα μαμούνι. Μια συνάντηση με το φόβο, στη πιο άμεση- μη νευρωτική εκδοχή του.

Στα όνειρα τα μαμούνια, συνήθως συνοδεύονται από αίσθημα έντασης και αναστάτωση. Βγαίνουν μέσα από το σώμα μας, αποκαλύπτονται σε κάποιο πατάρι του σπιτιού μας που δε γνωρίζαμε ότι υπάρχει, έχουν διαστάσεις ή χρώματα που μας αφήνουν άφωνους. Σκορπιοί και αράχνες όπως χρησιμοποιούνται συμβολικά σε τεχνικές όπως το sandplay therapy, είναι όντα που συχνά σηματοδοτούν κίνδυνο. Αλλά σε τελική ανάλυση ποιος κινδυνεύει περισσότερο από ποιον; Ο Hillman(3) παρατηρεί για τα μαμούνια στα όνειρα μας: «…έχουν κάτι να μας διδάξουν. Αποκαλύπτουν τις προθέσεις του φυσικού νου, την απαρέγκλιτη πίστη της επιθυμίας και την ορμή της επιβίωσης». Την ορμή της ζωής που αποκαλύπτεται στο καθένα από μας, είτε ταυτιζόμαστε με τον μνησίκακο μέρμηγκα είτε με τον αλαζονικό τζίτζικα. Είτε, όπως ο καημένος Γκρέγκορ Σάμσα, με μια αηδιαστική κατσαρίδα. Τα μαμούνια εισβάλουν στη φαντασία μας για να τονίσουν την αποξένωση, την αποσύνδεση, τη μονομέρεια. Μας αναγκάζουν να κοιτάξουμε κάτω στο έδαφος, χαμηλά. Μας γαργαλούν ανατριχιαστικά την ώρα που νομίζουμε ότι το μόνο που αξίζει είναι να κοιτάμε είναι τα αστέρια.

Οι αυπνίες μας έχουν κάτι από την αγχωτική μουρμούρα του κουνουπιού. Οι παράνοιες μας υφαίνονται περίτεχνα όπως ο αποπλανητικός ιστός της αράχνης. Ο πανικός, μας ανατινάζει όπως το άγγιγμα της μέλισσας στο γυμνό δέρμα. Η εμμονή, εκνευριστική μύγα που απειλεί το καφέ μας. Η θλίψη αντηχεί μέσα μας, σαν το μονότονο ήχου του τζιτζικιού που μοιάζει μερικές φορές να αποχαιρετά το καλοκαίρι. Η ντροπή και η ήττα μας τρυπούν σαν το αόρατο σαράκι. Και όλα αυτά τα πλάσματα της φύσης, ελπίζουμε να μείνουν μακριά. Κρυμμένα σε ξεχασμένους αγρούς, σκουπιδότοπους, υπονόμους. Έξω! Μόνο την πεταλούδα επικαλούμαστε: Γεμάτη χρώματα και χορεύοντας στην βραχύβια ανεμελιά της μανίας.

Μα τα μαμούνια όπως και τα συμπτώματα αργά ή γρήγορα θα διεισδύσουν στο «σπίτι» μας. Θα γονιμοποιήσουν τη φαντασία της μόλυνσης μας από το έξω κόσμο. Θα μας υπενθυμίσουν πως το μέσα είναι απλά μια μεταφορά. Πως η ανθρώπινη ψυχή ζει στα αστέρια και τους σκουπιδότοπους, στο χώμα και τον αέρα. Εμπεριέχει και εμπεριέχεται σε αυτά. Πως η ορμή της σύνδεσης των ιδεών με τα συναισθήματα, των αστεριών με τους σκουπιδότοπους στον άνθρωπο είναι τόσο επίμονη όσο ένα σκαθάρι που υπομονετικά και αδιάφορα προχωράει το δικό του μυστηριώδες μονοπάτι. Μάταια παρατηρώντας το αφ’ υψηλού αναρωτιόμαστε που πηγαίνει. Αυτό ξέρει το δρόμο του. Εμείς;

​

(1)Lockwood Jeffrey, (2013), The Infested Mind: Why Humans Fear, Loathe, and Love Insects. Oxford: Oxford University Press.
(2)Stewart Amy, (2011), Wicked Bugs: The Louse that Conquered Napoleon’s Army & Other Diabolical Insects, Algonquin
(3)Hillman James, (2008), Animal Presences: Uniform Edition of the Writings of James Hillman, Vol. 9, Spring Publications

​

Συγγραφέας: Νίκος Ρούσσος

Πρώτη δημοσίευση: inneself.gr